1948 ވަނަ އަހަރުގެ އޭޕްރީލްމަހުގެ 3 ވަނަ ދުވަހު މާލޭގައި ޚާއްޞަ ކޮލިލުމެއް އޮތެވެ. އެއީ ކަޅުހުރާގޭ އައްސައްޔިދު ޢަލީ ތުއްތު ސީދީއަށް މާފަތް ކިލެގެ ކަމަށާއި، އަލްވަޒީރު އަޙްމަދު މާފަތް ތަކުރުފާނަށް ފާމުދޭރި ތަކުރުފާނުކަމަށާއި، އައްޝައިޚް މަލިމް މޫސާ ކަލޭގެފާނަށް މާފަތް ކަލޭގެފާނު ކަމަށް ކޮލިލުމެވެ.
ކޮލިލުމަކީ ރަސްމީކޮށް އިޢުލާނުކުރެވޭ ބައެއް ކަންކަން އިޢުލާނުކުރުމަށް ކުރާ ކަމެކެވެ. އެކަން ކުރާގޮތަކީ، އެކަމަށް ޚާއްޞަކުރެވިފައި ހުންނަ ކޮލިކަލޭގެ ކޮލިލޯގަނޑު ހިފައިގެން ކޮލިހިނގާމަގުތަކުގެ ވަށައިގެން ހިނގައި، ލޯގަނޑުގައި ތަޅަމުން، ކޮލިކިޔަން ކަނޑައެޅިފައިވާ ތަންތަނަށް ހުއްޓި ކޮލީގެ ޢިބާރާތް ކިޔަނީއެވެ.
މި ތިން ބޭކަލުންނަށް ކޮލިލައިގެން މި ދެވުނު ލަޤަބުތަކަކީ އިހުގައި ރަސްކަމާ ގުޅިފައިވާ ޚާއްޞަ މަޤާމްތަކަކަށް ދީއުޅުނު ލަޤަބުތަކެކެވެ.
މިގޮތުން މާފަތް ކިލެގެ ކަމަކީ އިހުގައި ރަސްކަމާ ގުޅިފައިވާ ޚާއްޞަ މަޖިލީސްތަކުގެ ތެރެއިން ރަސްކަމުގެ އިސް މަޖިލީހަށް ޚާއްޞަ މަޤާމެކެވެ. ރަސްކަމުގެ އިސް މަޖިލީސް އެކުލެވިގެންވަނީ ރަސްގެފާނާއި ކިލެގެ ބޭކަލުންގެ މައްޗަށެވެ. ބައެއް ޙާލަތްތަކުގައި އުއްތަމަ ފަނޑިޔާރުވެސް މި މަޖިލީހުގައި ހިމެނެއެވެ.
އިހުގައި ރަސްގެފާނަށްފަހު، މަޤާމުގެ ގޮތުން އެންމެ އިސް ބަޔަކީ ކިލެގެ ބޭކަލުންނެވެ. މި ބޭކަލުންގެ ނަމާއެކީ ލަޤަބުގެ ފަހަތަށް "ކިލެގެފާނު" ބޭނުންކުރެއެވެ. މިއީ ކަލޭގެފާނަށްވުރެ މަތީ ލަޤަބެކެވެ. މިއިން ކޮންމެ ކިލެގެ ބޭކަލަކަށް ވެސް މަޤާމާ ގުޅޭ ޚާއްޞަ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކެއް އޮވެއެވެ.
ކިލެގެ ބޭކަލުންގެ ތެރޭގައި ހިމެނުނީ ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނު، ފާށަނާ ކިލެގެފާނު، ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނު، ފާމުދޭރި ކިލެގެފާނު، މާފަތް ކިލެގެފާނު، ދަހަރާ ކިލެގެފާނު، އޮޅިގިނައި ކިލެގެފާނު އަދި ކައުޅަންނާ ކިލެގެފާނެވެ. ރަސްގެފާނަކީ ކިލެގެތަކުގެ އެންމެ އިސް ކިލެގެއެވެ. އާދެ، ރަސްކިލެގެއެވެ.
މިއީ ހުސް ފިރިހެން ކިލެގެ ބޭކަލުންނެވެ. އެންމެ އިހުގައި އަންހެން ބޭކަނބަލުންނަށް ޚާއްޞަ ކިލެގެ ކަމުގެ ތިން ލަޤަބެއް ވެސް އޮތެވެ. އެއީ ރަނިކިލެގެ އާއި، ކަނބައިދި ކިލެގެ އާއި، މާވާކިލެގެއެވެ.
ފާމުދޭރި ތަކުރުފާނުކަމާއި، މާފަތް ކަލޭގެފާނުކަމަކީ އިހުގައި ވަޒީރު ބޭކަލުންނަށް ޚާއްޞަ މަޤާމުތަކެކެވެ. ވަޒީރު ބޭކަލުންނަކީ ކިލެގެ ބޭކަލުންނަށް ފަހު ދެން އެންމެ އިސް ބޭކަލުންނެވެ. މި ބޭކަލުން ހިމެނިގެން ވަނީ ރަސްކަމުގެ ދެވަނަ މަޖިލީހުގައެވެ. ވަޒީރު ބޭކަލުންގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ލަޤަބުތަކަކީ ދޮށިމޭނާ، ހަކުރާ، ވެލާނާ، ފާމުދޭރި، މާފަތް އަދި ދަހަރާއެވެ.
ވަޒީރު ބޭކަލުންގެ ނަމާއެކީ ލަޤަބުގެ ފަހަތަށް އިތުރުކުރެވޭނީ އެބޭކަލެއްގެ ދަރަޖައަކާ ގުޅޭ ނަމެކެވެ. މަނިކެއް ނަމަ ތަކުރުފާނެވެ. ފުޅެއް ނަމަ ކަލޭގެފާނެވެ. މިއީ އެއް ދަރަޖައެއްގެ ނަންތަކެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް ދީދީއެއް ނަމަ ކިޔާނީ މަނިކުފާނެވެ. މިއީ ތަކުރުފާނާއި ކަލޭގެފާނަށްވުރެ މަތީ ދަރަޖައިގެ ނަމެކެވެ.
މަޢުލޫމާތު:
H.C.P. Bell, The Máldive Islands: 1920
މި ތިން ބޭކަލުންނަށް ކޮލިލައިގެން މި ދެވުނު ލަޤަބުތަކަކީ އިހުގައި ރަސްކަމާ ގުޅިފައިވާ ޚާއްޞަ މަޤާމްތަކަކަށް ދީއުޅުނު ލަޤަބުތަކެކެވެ.
މިގޮތުން މާފަތް ކިލެގެ ކަމަކީ އިހުގައި ރަސްކަމާ ގުޅިފައިވާ ޚާއްޞަ މަޖިލީސްތަކުގެ ތެރެއިން ރަސްކަމުގެ އިސް މަޖިލީހަށް ޚާއްޞަ މަޤާމެކެވެ. ރަސްކަމުގެ އިސް މަޖިލީސް އެކުލެވިގެންވަނީ ރަސްގެފާނާއި ކިލެގެ ބޭކަލުންގެ މައްޗަށެވެ. ބައެއް ޙާލަތްތަކުގައި އުއްތަމަ ފަނޑިޔާރުވެސް މި މަޖިލީހުގައި ހިމެނެއެވެ.
އިހުގައި ރަސްގެފާނަށްފަހު، މަޤާމުގެ ގޮތުން އެންމެ އިސް ބަޔަކީ ކިލެގެ ބޭކަލުންނެވެ. މި ބޭކަލުންގެ ނަމާއެކީ ލަޤަބުގެ ފަހަތަށް "ކިލެގެފާނު" ބޭނުންކުރެއެވެ. މިއީ ކަލޭގެފާނަށްވުރެ މަތީ ލަޤަބެކެވެ. މިއިން ކޮންމެ ކިލެގެ ބޭކަލަކަށް ވެސް މަޤާމާ ގުޅޭ ޚާއްޞަ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކެއް އޮވެއެވެ.
ކިލެގެ ބޭކަލުންގެ ތެރޭގައި ހިމެނުނީ ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނު، ފާށަނާ ކިލެގެފާނު، ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނު، ފާމުދޭރި ކިލެގެފާނު، މާފަތް ކިލެގެފާނު، ދަހަރާ ކިލެގެފާނު، އޮޅިގިނައި ކިލެގެފާނު އަދި ކައުޅަންނާ ކިލެގެފާނެވެ. ރަސްގެފާނަކީ ކިލެގެތަކުގެ އެންމެ އިސް ކިލެގެއެވެ. އާދެ، ރަސްކިލެގެއެވެ.
މިއީ ހުސް ފިރިހެން ކިލެގެ ބޭކަލުންނެވެ. އެންމެ އިހުގައި އަންހެން ބޭކަނބަލުންނަށް ޚާއްޞަ ކިލެގެ ކަމުގެ ތިން ލަޤަބެއް ވެސް އޮތެވެ. އެއީ ރަނިކިލެގެ އާއި، ކަނބައިދި ކިލެގެ އާއި، މާވާކިލެގެއެވެ.
ފާމުދޭރި ތަކުރުފާނުކަމާއި، މާފަތް ކަލޭގެފާނުކަމަކީ އިހުގައި ވަޒީރު ބޭކަލުންނަށް ޚާއްޞަ މަޤާމުތަކެކެވެ. ވަޒީރު ބޭކަލުންނަކީ ކިލެގެ ބޭކަލުންނަށް ފަހު ދެން އެންމެ އިސް ބޭކަލުންނެވެ. މި ބޭކަލުން ހިމެނިގެން ވަނީ ރަސްކަމުގެ ދެވަނަ މަޖިލީހުގައެވެ. ވަޒީރު ބޭކަލުންގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ލަޤަބުތަކަކީ ދޮށިމޭނާ، ހަކުރާ، ވެލާނާ، ފާމުދޭރި، މާފަތް އަދި ދަހަރާއެވެ.
ވަޒީރު ބޭކަލުންގެ ނަމާއެކީ ލަޤަބުގެ ފަހަތަށް އިތުރުކުރެވޭނީ އެބޭކަލެއްގެ ދަރަޖައަކާ ގުޅޭ ނަމެކެވެ. މަނިކެއް ނަމަ ތަކުރުފާނެވެ. ފުޅެއް ނަމަ ކަލޭގެފާނެވެ. މިއީ އެއް ދަރަޖައެއްގެ ނަންތަކެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް ދީދީއެއް ނަމަ ކިޔާނީ މަނިކުފާނެވެ. މިއީ ތަކުރުފާނާއި ކަލޭގެފާނަށްވުރެ މަތީ ދަރަޖައިގެ ނަމެކެވެ.
H.C.P. Bell, The Máldive Islands: 1920
ކިޔުންތެރިންގެ ހިޔާލު